Rekiny, ale łagodne
O publikacji
Fragment
Amerykanie w Warszawie

Reporterska opowieść o Bobie Farisie, Johnie Birkelundzie i czasach transformacji, napisana z okazji 30-lecia Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości

Autor: Michał Matys

Michał Matys (ur. 1966 w Łodzi) – dziennikarz, autor filmów dokumentalnych. Od 30 lat opisuje polską transformację. Zaczynał od reportaży o upadku państwowego przemysłu włókienniczego w Łodzi i rodzących się na jego gruzach przedsiębiorczości i kapitalizmie. Poświęcił temu książkę Łódzka fabryka marzeń. Jest także autorem biografii najbogatszych Polaków — Towarzystwo i Grube ryby. W latach 1991–2004 był reporterem „Gazety Wyborczej”, później publikował w „Proficie” (dzisiejszy „Forbes”), „Przekroju”, „Rzeczpospolitej”, „Polska The Times” i „Pulsie Biznesu”. Jest laureatem nagród Grand Press i Nagrody PAP im. Ryszarda Kapuścińskiego.

O publikacji

W 1989 roku Kongres USA przyjął Ustawę o wspieraniu demokracji w Europie Wschodniej. Dokument ten był podstawą do powołania rok później Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości, któremu amerykański rząd powierzył 240 milionów dolarów. Zadaniem Funduszu było wspieranie rozwoju gospodarki rynkowej i prywatnej przedsiębiorczości w Polsce za pośrednictwem programów pożyczkowych, inwestycji kapitałowych i pomocy szkoleniowej.

W latach dziewięćdziesiątych PAFP był jednym z największych inwestorów zagranicznych w Polsce. Spośród 14 funduszy przedsiębiorczości powołanych z inicjatywy Kongresu w Europie Środkowo-Wschodniej PAFP stał się pierwszym, który dzięki profesjonalnemu zarządzaniu nie tylko zachował powierzony mu kapitał, ale zwiększył swoje aktywa do 375 milionów dolarów. Ta reporterska książka opowiada historię Funduszu, jego twórców, współpracowników i burzliwych czasów, w których PAFP pomagał kształtować polską gospodarkę.

Fragment

Faris nie znał realiów Polski, która po II wojnie światowej znalazła się za żelazną kurtyną i której próżno było szukać na większości map Europy drukowanych na Zachodzie. Biurom podróży nie były potrzebne takie mapy, bo na Wschód się nie podróżowało: to była strefa wpływów Związku Radzieckiego.

Aby dowiedzieć się czegoś więcej o tym kraju, Birkelund i Faris kupili tę samą książkę. Napisał ją James Albert Michener, wyróżniony Nagrodą Pulitzera autor powieści przygodowych, mający w USA miliony czytelników. Nosiła tytuł „Poland” i była sagą historyczną z elementami fikcji – opisywała historię państwa polskiego od najazdu Mongołów w 1241 roku po powstanie Solidarności w roku 1980.

W 1989 roku Polska znalazła się na czołówkach gazet i telewizyjnych serwisów jako pierwszy kraj w Europie Wschodniej, w którym runął komunizm. Polscy komuniści przez blisko pół wieku sprawowali władzę przy użyciu siły – dzięki aparatowi bezpieczeństwa i stacjonującym w Polsce wojskom radzieckim.

Niespodziewanie usiedli z opozycją przy Okrągłym Stole i zgodzili się na pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne, które przegrali.

Polsko‑Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości, finansowany przez rząd USA i organizowany przez Birkelunda, miał wesprzeć odradzający się w Polsce kapitalizm. Okazał się doskonałą inwestycją i finansowym sukcesem.